بیوگرافی دکتر محمود حسابی پدر علم فیزیک ایران
دکتر محمود حسابی از شخصیت های برجسته علمی و فرهنگی ایران است. ایشان فعالیت های فراوانی در توسعه و آبادانی کشور عزیزمان به اجرا در می آورد. دکتر حسابی در آبادانی کشور، پایه گذاری و تاسیس خدمات توسعه ای و زیربنایی در کشور نقش فعال داشتند. از این استاد بزرگوار بیش از ۲۰ مقاله و کتاب در زمینه فیزیک، ادبیات، عمران و … به یادگار مانده است.
تولد و دوران کودکی دکتر محمود حسابی
دکتر محمود حسابی (محمود خان میرزا حسابی) چهره برجسته علم و فرهنگ معاصر و بنیانگذار فیزیک نوین ایران در سال ۱۲۸۱ ه.ش در تهران دیده به جهان گشود. پدرش (سید عباس معزالسلطنه) و مادرش (گوهرشاد حسابی) هر دو اهل تفرش بودند. او ۴ سال اول دوران کودکی اش را در تهران سپری کرد. سپس به همراه والدین و برادرش عازم شامات شد. در ۷ سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارت های دوری از میهن، در مدرسه کشیش های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا میگرفت. ایشان قرآن کریم و دیوان حافظ را از حفظ میدانست. وی اعتقادی ژرف به قران داشت. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت.
تحصیلات پروفسور محمود حسابی
شروع تحصیلات متوسطه سید محمود حسابی مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. در سن ۱۷ سالگی لیسانس ادبیات، و در سن ۱۹ سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ کرد. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ التحصیل گردید. وی همچنین در رشته های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت. دکتر حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشته فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن ۲۵ سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائه رساله ای تحت عنوان “حساسیت سلول های فتوالکتریک”، با درجه عالی دریافت نمود. دکتر حسابی در دانشگاه پرینستون آمریکا فرضیاتی درباره “بی نهایت بودن ذرات” و “عبور نور از مجاورت ماده” ارائه نمود. سپس در دانشگاه شیکاگو برای اثبات فرضیه هایش آزمایشاتی انجام داد. شرکت راهسازی فرانسوی که وی در آن مشغول به کار بود، به پاس قدردانی از زحماتش، او را برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام کرد. در سال ۱۹۲۴ میلادی به مدرسه عالی برق پاریس راه یافت و در سال ۱۹۲۵ میلادی فارغ التحصیل شد.
دکتر حسابی علاوه بر زبان فارسی، به زبان های عربی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی تسلط داشت. در تحقیقات علمی خود از زبان های سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اوستایی، ترکی، ایتالیایی و روسی نیز استفاده می نمود.
دکتر محمود حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران، و موسیقی كلاسیك غرب نیز به خوبی آشنایی داشتند، و همچنین در چند رشته ورزشی، موفقیت هایی كسب نمودند، كه از آن میان، می توان به دیپلم نجات غریق در رشته شنا، اشاره نمود.
خدمات ارزنده پروفسور حسابی
پروفسور محمود حسابی هم زمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه نیز کار میکرد. پس از فارغ التحصیل شدن در رشته معدن، در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت “سار” به کار مشغول شد.
وی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه گزاری علوم نوین و تأسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گزاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت. از جمله خدمات وی می توان به این موارد اشاره کرد: ماموریت وزارت راه و ترابری (طرق و شوارع عامه)، برای تهیه اولین نقشه برداری علمی، فنی و مهندسی‌كشور (تهیه نقشه نوین راه ساحلی سراسری میان بنادر خلیج فارس، بندر لنگه به بوشهر) (1306 ه . ش)، تأسیس مدرسه مهندسی وزارت راه و تدریس در آن ( 1307 ه . ش)، تأسیس دارالمعلمین عالی، و تدریس درآن ( 1307 ه . ش)، ساخت اولین رادیو در كشور (1307 ه . ش)، تأسیس دانش سـرای عالی و تدریس در آن (1308 ه . ش)، ایجاد اولین ایستگاه هوا شناسی در ایران ( 1310 ه . ش)، نصب و راه‌اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران ( 1310ه . ش)، تعیین ساعت ایران ( 1311 ه . ش)، تأسیس اولین بیمارستان خصوصی، در ایران، به نام "بیمارستان گوهرشاد" (به یاد مادر گرامیشان) (1312 ه . ش)، مأمور وزارت راه، برای ساخت راه تهران به شمشك، جهت معادن ذغال‌سنگ ( 1312 ه . ش)، پیشنهاد و تدوین قانون تأسیس دانشگاه تهران، و تأسیس دانشكده فنی ( 1313 ه . ش) و ریاست آن دانشكده تا (1315 ه . ش) و تدریس در آن، تأسیس دانشكده علوم، و ریاست آن دانشكده از (1321 تا 1327، و از 1330 تا 1336 ه . ش)، و تدریس در گروه فیزیك آن دانشكده، تا واپسین روزهای عمر، تأسیس مركز عدسی‌سازی- دیدگانی- اپتیك كاربردی، در دانشكده علوم دانشگاه تهران، ماموریت خلع ید، از شركت نفت انگلیس، در دولت دكتر مصدق، اولین رییس هیئت‌‌‌مدیره، و مدیرعامل شركت ملی نفت ایران، وزیر فرهنگ در دولت دكتر مصدق( 1330 ه . ش)، پایه‌گذاری مدارس عشایری، و تأسیس اولین مدرسه عشایری ایران ( 1330 ه . ش)، پایه‌گذاری مؤسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران (1330 ه . ش)، پایه‌گذاری مركز تحقیقات، و رأكتور اتمی دانشگاه تهران، تأسیس سازمان انرژی اتمی، و عضو هیئت دایمی كمیته بین‌المللی هسته‌ای (1330 ، 1349 ه . ش)، تدوین قانون استاندارد، و تأسیس مؤسسه استاندارد ایران ( 1333هـ.ش)، تأسیس اولین رصد خانه نوین در ایران، تأسیس اولین مركز مدرن تعقیب ماهواره ها، در شیراز (1335 ه . ش)، پایه‌گذاری مركز مخابرات اسد آباد همدان ( 1338 ه. ش)، تشكیل و ریاست كمیته پژوهشی فضای ایران، و عضو دایمی كمیته بین‌المللی فضا (1360 ه . ش)، تاسیس انجمن موسیقی ایران، مؤسس، و عضو پیوسته فرهنگستان زبان ایران از (1349 ه . ش) تا آخرین روزهای فعالیت.
افتخارات دکتر محمود حسابی
ایشان از سال ( 1350 ه . ش) به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران، شناخته شدند همچنین در زمینه تحقیق علمی 25 مقاله، رساله و كتاب، از استاد به چاپ رسیده است. تئوری " بی‌نهایت بودن ذرات" ایشان در میان دانشمندان و فیزیك دانان جهان، شناخته شده است. نشان "اوفیسیه دولا لژیون دونور"، و همچنین، نشان "كوماندور دولا لژیون دونور"، بزرگترین نشان های كشور فرانسه، به ایشان، اهدا گردید. ایشان، از سوی جامعه علمی جهان، به عنوان " مرد اول علمی جهان " (1990 م) برگزیده شدند، و در كنگره "شصت سال فیزیك ایران" (1366 ه . ش) ملقب به "پدر فیزیك ایران" گردیدند.
موزه دکتر حسابی
دکتر حسابی در سال 1371 در ساعت 7:30 صبح روز دوازدهم شهریور ماه در بیمارستان دانشگاه ژنو پس از یک دوره بیماری در گذشت و پس از انتقال به ایران در زادگاهش تفرش به خاک سپرده شد. اندک زمانی پس از مرگ دکتر حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان ها و تقدیرنامه ها و عکس های قدیمی و متن نطق ها و نوشته ها، از جمله پژوهش های مربوط به بی نهایت بودن ذرات، در آن به نمایش گذاشته شده است. این موزه در خیابان تجریش خیابان مقصودبیک قرار دارد. خانه یی که با کوشش شبانه روزی استاد و همسر فداکارشان (خانم صدیقه حائری) ، امروزه با نام منزل و موزه پروفسور حسابی ، مورد توجه دانش خواهان و دوستداران علم و فرهنگ و ادب ایران عزیزمان می باشد.