Speech and Communication skills training
صدای هر فرد منحصر به خود او است. لهجه از موقعیت جغرافیایی خبر می دهد. نشانه هایی از حالات روحی در آهنگ صدا و جان کلام نهفته و مانند ظاهر، گویای شخصیت فرد است، مثلا عزت نفس پایین با ایجاد تردید در صدا، خود را نشان می دهد. فرد خجالتی صدای آرامی دارد، حال آنکه تسلط بر آهنگ صدا و شفافیت کلام از نشانه های افراد با اعتماد به نفس است. حال ببینیم که چطور از صدای مان برای جذاب تر صحبت کردن استفاده کنیم :
منظور از کلام گیرا و موثر، مفهوم قدیمیِ سخنوری نیست، بلکه با اعتماد به نفس و شفاف در جمع سخن گفتن است، که هم زمان بر روی شخصیت شما نیز اثر می گذارد.
عوامل لازم برای داشتن کلام موثر
- - لهجه
- - تمایل برای بیان مطلب
- - تاثیر نفَس بر روی صدا و کلام
- - تولید آوا
لهجه در صحبت کردن
لهجه های منطقه ای و بومی جنبه ی مثبتی دارند و بخشی از شخصیت فرد محسوب می شوند. به تدریج، در طی سالیان، با مهاجرت افراد و قرارگیری در معرض رسانه ها، لهجه ها دارند از بین می روند. این امر از جهاتی تاسف برانگیز است چرا که لهجه ها به صدا بُعد و تمایز می بخشند و بر فردیت هر شخص تاکید دارند.
عادت کردن به آهنگ صدای خود، اهمیت زیادی دارد. برخی از افراد در محیط های خصوصی به ویژه خانه، راحت تر هستند چون لزومی ندارد خود را با عرف و انتظارات اجتماعی منطبق کنند، اما در محیط های عمومی چنین نیستند، چون عوامل مختلفی وجود دارند بر شیوه ی بیان و کلام شان اعمال قدرت می کنند.
در محیطی غیررسمی مثل خانه، صدای خود را ضبط کنید. برای عادت کردن به صدای خود به دقت به آن گوش کنید. قطعا متوجه برخی از جنبه های کلام خود می شوید که اثرگذاری پیام شما را کاهش می دهند.
اغلب افراد صدای ضبط شده خود را دوست ندارند. همان طور که برخی، عکس های خود را نمی پسندند و از آن خجالت می کشند. بسیاری از ما به شنیدن صدای خود عادت نداریم و این احساس کاملا طبیعی است. مرحله ی اولِ «واقعا صدای من اینطوریه؟» را پشت سر بگذارید تا درک بهتری نسبت به صدای خود پیدا کنید.
وقتی آرام و راحت هستید، اعتماد بنفس بیشتری دارید. بنابراین وقتی در خانه به صدای خود گوش می کنید، بیشتر متوجه می شوید که از نظر دیگران صدای تان چطور شنیده می شود. اگرچه دقیقا آنگونه که دیگران صدای شما را می شنوند، نمی توانید صدای خود را بشنوید، اما می توانید از تاثیر آن بر روی دیگران آگاه شوید. با درک حالت طبیعی صدای خود می توانید کنترل بیشتری روی آن داشته باشید.
افراد در زندگی روزمره ی خود از زبان غیررسمی استفاده می کنند اما همین که در موقعیت رسمی قرار می گیرند به صورت خودآگاه رسمی صحبت می کنند. به ویژه در مکان های عمومی و در مقابل افراد غریبه این امر به وضوح دیده می شود.
هر چه به صدای رسمی خود بیشتر عادت کنید، استفاده از آن در شرایط واقعی راحت تر است. از طرفی به هنگام گفت و گو، افراد تمایل دارند تا از عبارات کوتاه تری استفاده کنند. خواندن با صدای بلند به شما کمک می کند تا به رسایی صدای خود عادت کنید.
مهارت در ایجاد کلام گیرا
تمرین افزایش مهارت در ایجاد کلام گیرا :
یک متن کوتاه را برای خواندن انتخاب کنید، مثلا دو صفحه از یک کتاب. ابتدا آن را در سکوت مطالعه کنید، سپس با صدای معمولی خود، آن را بلند بخوانید. نگران لغزش و لکنت خود نباشید و به خواندن ادامه دهید. حال برای بار سوم آن را بخوانید، در صورت امکان صدای خود را ضبط کنید و موارد زیر را به خاطر داشته باشید:
- * سرعت خود را کم کنید: می خواهید متن را هرچه زودتر تمام کنید؛ این یک واکنش طبیعی است و البته باعث ایجاد لغزش در گفتار می شود. وقتی که عصبی هستید نیز ریتم کلام سریع می شود و فهم صحبت شما را مشکل می کند.
- * سر خود را بالا بگیرید: صورت را درون کتاب فرو نبرید و صدایتان نباید به سمت زمین باشد.کتاب را بالاتر نگه داشته و با صدای رسا مطلب را بخوانید.
- * گاهی مکث کنید: در پایان هر جمله و یا هر پاراگراف استراحت کوتاه دو تا سه ثانیه ای داشته باشید. مکث برای ایجاد تاکید موثر است.
همه افراد با انجام تمرینات ساده مانند تمرین بالا به صورت روزانه می توانند صدای خود را تقویت کنند. برای بهتر شدن باید نسبت به تمرینات متعهد باشید و مرتب روزی چند دقیقه آن را انجام دهید.
تاثیر نفس بر صدا و کلام
احساسات بر صدای ما تاثیر می گذارند و حتی گاهی آنچنان شدت می گیرند که صدا را در گلو خفه می کنند. همانطور که خواننده ها به صورت حرفه ای آموزش می بینند تا صدای خود را در هر شرایطی و برای تولید دامنه ای از اصوات آماده نگه دارند، می توان از تمرینات فیزیکی برای انعطاف پذیری بیشتر صدا استفاده کرد.
به هنگام استرس الگوی تنفسی شخص تغییر می کند. وقتی ماهیچه ها منقبض و کشیده می شوند نمی توان از حداکثر ظرفیت شش ها استفاده کرد. ویژگی مشترک میان حالت ترس و عصبی شدن، انقباض در گردن و شانه ها است. چون تحت فشار، تنفس شدت می یابد. هوای کافی استنشاق می شود اما زمان کافی برای بازدم و استراحت وجود ندارد.
- تنفس صحیح به دو دلیل مهم است:
- اول- استفاده از حداکثر ظرفیت شش ها باعث می شود تا تنفس، صدا را تقویت کرده و آن را پرتر و محکم تر نشان دهد. افرادی که صدای ضعیفی دارند و نگران هستند که صدای آنها در میان جمع شنیده نشود می توانند از این شیوه استفاده کنند. میزان صدا در شکم کنترل می شود نه در گلو، در نتیجه تنفس کامل کنترل بیشتری بر روی صدا ایجاد می کند.
- دوم- تنفس عمیق و منظم با از بین بردن تنش ها، اثر درمانی و آرام بخش دارد. افراد آرام، افرادی متعادل، پذیرا و با اعتمادبه نفس هستند. استفاده از تکنیک های تنفس منظم مانند مدیتیشن، یوگا و خلسه و همچنین آزادسازی اصوات در قالب مناجات، مانتراها و سرودخوانی در مراسم عبادی در مذاهب مختلف، اتفاقی و برحسب تصادف صورت نگرفته است. با رهایی از تنش های فیزیکی، استرس های روانی کاهش می یابد و ذهن برای پیش برد اهداف خلاقانه، به طور موثری آزاد می شود.
تمرین تنفس در فن بیان :
- ۱- در یک وضعیت راحت، پاها را به اندازه ی یک گام از هم باز کنید، زانوها نباید قفل و یا تحت فشار باشند، ستون فقرات به صورت مستقیم ، سر به حالت متعادل و عضلات صورت باید راحت باشند.
- ۲- دم و بازدم باید هرکدام تا سه شماره طول بکشند.
- ۳- وقتی که نفس می کشید شانه های خود را بالا نیاورید. دم از طریق بینی و بازدم از طریق دهان صورت گیرد. به طور خودآگاه به تنفس خود فکر کنید که چگونه تا انتهای شش ها پایین می رود.
- ۴- کف دست را روی شکم خود قرار دهید تا حرکات آن را حس کنید. به هنگام دم و بازدم، اندکی به دست خود فشار بیاورید.
- ۵- تمرین تنفس را ده بار انجام دهید.
بعد از چند روز که از انجام این تمرینات گذشت، با توجه به برداشت و توان خود می توانید بازدم را تا ۴، ۵ و ۶ شماره افزایش دهید و سپس به تدریج آن را به ده شماره برسانید. سپس به هنگام بازدم با صدای بلند از یک تا ده بشمارید. این تمرین را ۵ بار تکرار کنید. با افزایش کنترل بر روی بازدم، به هنگام سخن رانی در جمع و یا جلسه، نفس کم نمی آورید.
تولید آوا در فن بیان
سه عنصر اصلی در تولید آوا در زیر آورده شده که دانستن آن برای هر فردی که می خواهد گوینده تاثیرگذاری باشد، ضروری است:
- ۱- بلندی صدا : برای شنیده شدن
- ۲- شفافیت صدا : برای فهم کلام
- ۳- تنوع صدا : برای ایجاد علاقه مندی
بلندی صدا در فن بیان :
منظور چیزی شبیه دکمه تنظیم صدا در تلویزیون ها نیست. برخی از افراد به طور طبیعی صدای لطیفی دارند و به لحاظ فیزیکی نمی توانند با صدای بلند صحبت کنند و به علاوه، اگر صدا خیلی زیاد بلند شود، کیفیت آهنگ صدا پایین می آید. به جای بلند کردن صدا، باید رسا صحبت کرد. باید با تنفس، صدا را تقویت کرد، به هر میزانی که می خواهید رسا صحبت کنید، به همان مقدار نیاز به نفس دارید.
با کم و زیاد کردن بلندی صدا، بر کلمات تان تاکید کنید. حتی می توانید در یکی دو جمله صدا را در حد زمزمه پایین بیاورید (تا جایی که همچنان رسا باشد)، این کار به ایجاد توجه در مخاطب کمک می کند، اما مراقب باشید که بیش از حد این کار را نکنید.
به هنگام صحبت در جمع و یا یک جلسه، به هیچ وجه مخاطبِ صحبت شما نباید صرفا افراد صف جلو و یا نزدیک به شما باشند، بلکه باید خودآگاه کلام شما برای افراد دورتر نیز رسا باشد. صدای قوی، برخلاف صدای بلند، شما را شخصی مثبت جلوه می دهد.
شفافیت صدا در فن بیان :
برخی با دندان های فشرده و حرکت کم لب ها صحبت می کنند. خیلی کم باز کردنِ دهان و دقیق لفظ نکردن کلمات، علت اصلی فهم ناپذیری سخن است. در این حالت، صدا در دهان قفل می شود و قادر به خروج نیست. برای تلفظ درست و شمرده، باید فک ها از هم باز شوند. پس دهان را باز کنید، به هر صدایی که تولید می کنید قدرت ببخشید و به انتهای کلمات دقت ویژه ای داشته باشید. این کار تا حدی لب خوانی را هم برای مخاطب شما آسان می کند.
تنوع صدا در فن بیان :
برای تاثیرگذار و جذاب کردن کلام، تکنیک های خاصی وجود دارد که می توان از آنها استفاده کرد. آنچه اهمیت دارد این است که خودتان باشید و اینطور به نظر نیاید که دارید نمایش اجرا می کنید. کلمات همانطور که با خود معنایی حمل می کنند، حامل احساسات و عواطف ما نیز هستند. تنوع آوایی با تغییر در موارد زیر ایجاد می شود :
سرعت کلام در فن بیان :
اگر تند حرف بزنید شنونده نمی تواند آنچه می شنود را دریافت و هضم کند. راهکار مناسب در اینجا، تغییر در سرعت کلام است. گاهی سرعت را زیاد کنید و سپس آن را کم کنید تا اشتیاق مخاطب برای گوش دادن به شما حفظ شود.
زیر و بمی، لحن، تاکید در فن بیان :
وقتی در جمع صحبت می کنید، سعی کنید کلام شما تا جای ممکن انرژی و هیجان کافی داشته باشید تا بیشترین حد اطلاعات را منتقل کنید. منظور ایجاد فراز و فرودهای کنترل نشده در صدا نیست. صحبت باید جالب باشد و لحن و ریزه کاری داشته باشد. به یاد داشته باشید که وقتی عصبی و یا حتی هیجان زده هستید، تارهای صوتی منقبض و کوتاه شده و باعث می شوند صدا زیرتر به گوش برسد. به هنگام صحبت برای انتقال اهمیت موضوع و ایجاد تنوع، بر روی برخی از کلمات و عبارات تاکید کنید.
مکث کردن در فن بیان :
مکث کردن بسیار مهم است و برای برجسته کردن کلامِ قبل از خود و یا جلب توجه قبل از یک پیام مهم استفاده می شود. مکث یعنی سکوتی چند ثانیه ای. در واقع شنونده، معنی گفته های شما را در حین همین مکث رمزگشایی و درک می کند. پس آماده باشید که تا ۵ ثانیه هم سکوت کنید. این مکث های عامدانه اقتدار و اعتمادبه نفس شما را نشان می دهند.
به خاطر داشته باشید که قبل از هر موقعیت گفتاری مهم، چه قرار ملاقات یا جلسه باشد چه گفت و گو، بهتر است گرم کردن و آماده سازی صدا را انجام دهید. صدا مثل یک ساز می ماند؛ هیچ موسیقیدانی بدون تمرین و کوک کردن سازش وارد سالن برگزاری کنسرت نمی شود. زمان و دفعات گرم کردن صدا به شما و مدت زمانی بستگی دارد که می خواهید حرف بزنید.